روزه در دین مبین اسلام، از بزرگترین عبادات به شمار می آید و در منبع های دینی ما از اثرات بی شمار اخلاقی و معنوی آن ذکر کرده اند، با روزه تقوای الهی را بدست می آوریم و همانند سدی در برابر آتش جهنم می باشد، برای واجب بودن روزه شرایطی لازم است همچون: داشتن عقل، به بلوغ رسیدن، بیمار نبودن و مسافر نبودن از جمله آن می باشد.

حال در برخی از موارد، افراد به دلایلی نمی توانند روزه ماه رمضان را انجام دهند که به جای آن باید قضای آن را انجام دهند که روزه قضا، دارای احکام بسیاری می باشد، در این راستا، برآن شدیم که احکام روزه قضا مراجع را جمع آوری کنیم که در مقالات قبلی احکام روزه قضا آیت الله نوری همدانی را ارائه کردیم و این بار احکام روزه قضا آیت الله بهجت قدس سره را برای شما ارائه می کنیم:

1. نیت روزه قضا در آخرین روز ماه شعبان: 

آیا می‌شود در یوم الشک نیت روزه قضا کرد؟ 
پاسخ: روزه این روز واجب نیست اما کسی که قصد روزه دارد باید نیت روزه قضا یا روزه های دیگر کند اما اگر مشخص شود که ماه رمضان بوده روزه او از روزه های ماه رمضان  به حساب می آید. 

2.حکم روزه سالخوردگان: 

پیر مرد و پیر زنی که نمی تواند روزه ماه رمضان  را به واسطه پیری انجام دهد، چیست؟ 
پاسخ: روزه گرفتن برای پیر مرد یا پیر زنی که انجام روزه  برایش دشوار است، واجب نیست و اگر توانایی آن را دارد که قضای روزه ها را تا ماه رمضان آینده انجام دهد اقوا بر واجب بودن قضای روزه است. 

3.نیت روزه مستحبی با وجود داشتن روزه قضا: 

آیا شخصی که روزه قضا بر ذمه دارد می تواند نیت روزه مستحبی کند؟
شخصی که روزه قضا بر ذمه دارد نمی تواند روزه مستحبی بگیرد. 
 

4.ثابت نشدن اول ماه رمضان: 

وقتی اول ماه رمضان  برای هیچ کس اثبات نشود و فرد روزه نگیرد و بعدا معلوم شود که ماه رمضان بوده، وظیفه  فرد چیست؟ 
پاسخ: باید قضای روزه آن روز را بگیرد. 
  

5. حکم روزه دختر یا پسر تازه به تکلیف رسیده: 

بچه ای که تازه به سن تکلیف رسیده و توانایی انجام روزه ماه رمضان را ندارد، تکلیفش چیست؟ 
پاسخ: انجام روزه برای او واجب نیست و کفاره ای هم بر ذمه او نیست، اما باید بعداً روزه های نگرفته را قضا کند. 

6. بیماری تشنگی زیاد: 

کسی که به مرض تشنگی زیاد دچار است و توانایی تحمل تشنگی را ندارد، حکم روزه او چیست؟ 
پاسخ: روزه گرفتن در این فرد واجب نیست، اما چنانچه بتواند تا ماه رمضان بعدی قضا روزه را انجام دهد بر او واجب است که این کار را انجام دهد و اگر توان انجام قضا را ندارد برای هر روزی که روزه نگرفته کفاره یک مد طعام از گندم و جو و امسال آن صدقه بدهد. 

 
7. حکم روزه خانمی که بچه شیرخوار دارد: 

خانمی که به کودکش شیر میدهد و مقدار شیر او کم است -چه مادر کودک باشد چه دایه باشد، چه برای شیر دادن دستمزد بگیرد چه نگیرد- و اگر انجام روزه برای او یا برای کودکش مضر باشد حک روزه او چیست؟ 
پاسخ: افطار روزه بر او واجب است و باید برای هر روزی که روزه نگرفته یک مد طعام به فقیر بدهد و بعد از پایان عذرش غذا روزه ها را بجا بیاورد البته اگر کس دیگری پیدا شود که در ازای پول به کودک شیر بدهد بر خانم واجب است که کودک را به او بدهد و روزه هایش را انجام بدهد. 

8. حکم ضعف زیاد در روزه داری: 

اگر شخصی که روزه گرفتن برایش دشوار باید حکم روزه او چیست؟ 
پاسخ: انسان نباید صرف ضعف روزه را افطار کند اما چنانچه ضعف و بی‌حالی او به اندازه ای باشد که نمی‌تواند تحمل کند افطار روزه مشکلی ندارد و چنانچه تا ماه رمضان آینده بهبود یافت باید قضای روزه هایش را انجام دهد. 


9. اعلام مغرب شدن از طرف کسی که وقت را تشخیص می دهد: 

شخصی که قدرت تشخیص زمان را دارد به فرد روزه دارد می‌گوید که اذان مغرب شده و روزه دار روزه اش را افطار می کند و بعد روزه دار می فهمد که مغرب نشده است، حکم روزه او چیست؟ 
پاسخ: هم قضا و هم کفاره  بر او واجب است. 

 

10. تحقیق درباره صبح شدن یا نشدن: 

شخصی که می‌تواند از زمان اذان صبح شدن اطلاع پیدا کند و بدون پرس و جو یا تحقیق مبطلی از مبطلات روزه را انجام دهد و بعداً مشخص شود که صبح شده است روزه او چگونه می‌شود؟ 
پاسخ: اگر شخص کاملاً تحقیق کند و به یقین برسد که صبح نشده اما مشخص شود که صبح بوده قضای روزه بر او واجب نیست. 


11. قی کردن عمدی روزه: 

چنانچه شخصی از روی عمد هنگامی که روزه است  قی بکند، حکم روزه او چیست؟ 
پاسخ: روزه‌ او باطل می‌شود و قضا بر او واجب، اما کفاره ندارد. 

12. غسل نکردن فردی که جنب است و با این حال می خوابد: 

پاسخ: شخصی هنگام شب در ماه رمضان  یا شبی که قرار است، روز بعد روزه معین  بگیرد، جنب شود و یقین دارد یا احتمال می دهد که بخوابد و از خواب بیدار شود و درحالی که اطمینان دارد که بخوابد حتما قبل از اذان صبح بیدار می‌شود، پس خوابید و بیدار نشد، در اینجا حکم این مساله چیست؟ 
پاسخ: خواب دوم  حرام نیست اما برخلاف احتیاط است، چنانچه بخوابد و بیدار نشود، باید هم قضا روزه را انجام دهد و هم کفاره بدهد. 
 

13.آروغ زدن و وارد شدن غذا به دهان هنگام روزه داری: 

چنانچه شخصی به واسطه آروغ زدن غذایی وارددهانش شود - هنگامی که روزه است- اگر از روی عمد یا از روی بی اختیار غذا را  فرو ببرد، چه حکمی دارد؟ 
پاسخ: غذایی که وارد دهان شده را باید از دهان خارج کند اما اگر بدون عمد از حلق فرو ببرد مشکلی در روزه او پیش نمی آید و روزه اش درست است و اگر از عمد پایین  دهد هم روزه او باطل می شود و هم قضا و کفاره بدهد. 
 

14.نداشتن توانایی برای انجام روزه قضا:

شخصی  به دلیل بیماری یا نداشتن توانایی روزه هایش قضا شده، و بعد از آن که سالم شده پدر و مادرش اجازه انجام روزه قضا را به او نمی‌دهند،  وظیفه او برای روزه های قضایش چیست؟  
پاسخ:وظیفه او است که  قضای روزه هایش را انجام دهد و هر کدام از روزه هاکه یک سال از آن گذشته باشد، وقت انجام آن زیاد است و مشکلی ندارد که سریع انجام نشود.
 

15. اولویت داشتن انجام قضای کدام سال: 

اگر مکلفی چند سال روزه قضا داشته باشد کدام را باید ابتدا انجام دهد؟ 
پاسخ: هر کدام را انجام دهد مشکلی ایجاد نمی شود اما اگر زمان انجام روزه سال آخر تنگ باشد باید اول آن را انجام داد، مانند اینکه پنج روز روزه قضا دارد و پنج روز هم به ماه رمضان مانده، که در اینجا باید ابتدا این پنج روز که از رمضان سال آخر است را انجام دهد. 

 

16. روزه خواری عمدی و بودن هیچ عذری: 

شخصی که از روی عمد یا چیزی شبیه عمد روزه ماه رمضان را نگیرد، چه حکمی دارد؟ 
پاسخ: باید هم قضا و هم کفاره بدهد.  

 
17.حکم افطار کردن روزه قضا پیش از ظهر و بعد از ظهر: 

آیا شخصی که روزه قضا می گیرد، می‌تواند روزه خود را قبل از اذان ظهر یا بعد از اذان ظهر باطل کند؟ 
پاسخ: پاسخ: چنانچه برای انجام روزه قضا وقت تنگ نباشد، قبل از ظهر می تواند روزه را باطل کند و زمان دیگری  روزه بگیرد، باطل کردن بعد از اذان ظهر کاری حرام است و کفاره دارد که کفاره آن غذا دادن به ده فقیر و اگر نتوانست سه روز روزه بگیرد
 

18.عاقل شدن دیوانه: 

اگر دیوانه بعد از مدتی  عاقل شود، حکم روزه های زمان دیوانه بودنش چگونه است؟  
پاسخ: قضای  روزه های زمان دیوانه بودنش واجب نیست که انجام شود. 
 

19.مسلمان شدن کافر: 

اگر کافری مسلمان بشود، حکم روزه های زمان کافر بودنش چیست؟ 
پاسخ: روزه های زمان کافر بودنش قضا ندارد اما چنانچه مسلمانی کافر بشود و از نو مسلمان شود باید روزه های زمان کافر بودنش را قضا نماید. 
 

20.روزه نگرفتن به دلیل مستی: 

اگر فرد مکلفی به دلیل مست شدن روزه ماه رمضان  را نگرفت یا اینکه وسیله ای که با آن مست شده واسطه درمانی داشته آیا باید این روز را قضا کند؟ 
پاسخ: بله باید قضای آن را انجام دهد. 
 

ِ21.حکم مضمضه کردن آب در دهان و فروبردن بی اختیاری آن: 

آیا مضمضه کردن آب در دهان هنگام روزه داری جایز است و اگر بی اختیار فرو رود، چه حکمی دارد؟ 
پاسخ:مضمضه کردن آب یعنی آب را در دهان گرداندن چه برای وضو باشد چه برای خنک شدن، برای روزه دار جایز است اما بهنر است که برای غیر وضو این کار را انجام ندهد البته مستحب است که بعد از مضمضه کردن آب سه بار آب دهان را خارج کند اما چنانچه برای کاری غیر از وضو و برای غیر مداوا کردن مضمضه کرده و آب بدون عمد  فرو رفت احتیاط واجب آن است که روزه آن روز را قضا کند. 
 

22. استفاده غیر ضروری دارو در گوش یا بینی یا استفاده از سرمه هنگام روزه داری: 

اگر شخصی در ماه رمضان برای رفع بیماری البته ضروری هم نبوده از قطره بینی یا قطره گوش یا اینکه از سرمه استفاده کند و به صورت اتفاقی از راه بینی یا گوش یا چشم وارد حلق شود و از آن پایین برود، حکم این مساله چیست؟ 
پاسخ: احتیاط واجب باید قضای  آن را انجام دهد و اگر می دانسته از این مجاری به حلق می رسد بنابر اظهر روزه او درست نیست و باید قضای آن را انجام دهد. 



23.تحقیق درباره صبح شدن یا نشدن: 
فردی در ماه مبارک رمضان، بعد از تحقیق و پرس و جو بهیقین رسید که اذان صبح نشده و مبطلی از مبطلات روزه را انجام داده و بعدا مشخص شده که اذان صبح شده،آیا روزه او قضا دارد؟ 
پاسخ:  لزومی به انجام قضا نیست. 

24.به بلوغ رسیدن کودک در ما رمضان:

وقتی کودکی در ماه رمضان و قبل از اذان ظهر به تکلیف یرسد، حکم روزه آن روزش چیست؟
پاسخ: چنانچه بعد از اذان صبح تا قبل از اذان صبح به سن بلوغ برسد و چنانچه هیچ کدام از مبطلات روزه را انجام نداده باشد، باید روزه آن روز را نگه دارد قضای آن راهم  به جا بیاورد و کودکی که از ابتدای روز نیت روزه را داشته و بعد به بلوغ برسد، روزه درست است و قضایی بر ذمه او نیست. 

25.برگشت مسافر قبل از اذان ظهر و افطار غیر عمد:

فردی که در مسافرت بوده و می‌خواسته قبل از اذان ظهر به وطنش برگردد و نیت روزه می‌کند اما در میانه راه سهواً غذایی می‌خورد، آیا روزه آن روز او صحیح می‌باشد؟
پاسخ: چنانچه روزه او روزه واجبی باشد که وقت آن معین است مانند روزه ماه رمضان باید به قصد وظیفه تا پایان آن روز غذایی نخورد و فضای این روزه را بعداً انجام دهد، مخصوصاً چنانچه در اصل غذا خوردن سهواً نبوده، بلکه نیتش سهوی بوده، اما با تعمد غذا تنابل کرده.

26.حکم استفاده از گاز اکسیژن برای تنفس مصنوعی در حال روزه داری:

آیا گاز اکسیژنی که برای تنفس مصنوعی بیمار روزه دار استفاده می‌شود باطل کننده روزه است؟ چنانچه بیماری هوش نباشد چطور؟
پاسخ: اگر گاز اکسیژن به حالت گاز باشد مبطل روزه نیست چون به حالت گاز وارد حلق می‌شود ولی چنانچه بیمار هوش نباشد در حالی که همه زمان روزه را بی هوش بوده روزه آن روز و قضای آن بر او واجب نیست، اما چنانچه قبل از زوال و پیش از خوردن غذایی به هوش بی آید احتیاطاً هم باید روزه آن روز را تمام کند و هم باید قضای روزه را انجام دهد.


27.فراموش کردن بر ذمه داشتن روزه قضا:

فردی نمی‌داند که روزه قضا بر ذمه دارد یا نه آیا می‌تواند در نیت خود ذکر کند که چنانچه قضا روزه دارد روزه او به حساب روزه واجبی باشد و الا به نیت روزه مستحبی باشد؟
پاسخ: بله این گونه صحیح است.

28. گمان ضرر روزه گرفتن:

شخصی که احتمال می دهد که روزه برایش مضر است اما با این وجود روزه می گیرد و بعد از پایان روزه معلوم می‌شود که گرفتن برایش مضر نبوده؟
پاسخ: بنا بر احتیاط واجب باید قضای روزه را بگیرد.


29. عدول از نیت روزه مستحبی به روزه قضا:

آیا می‌شود از نیت روزه مستحبی به روزه واجب مانند روزه قضا عدول کرد؟
پاسخ: فردی که روزه قضا بر ذمه دارد نمی تواند روزه مستحبی بگیرد و چنانچه پیش از زوال به یادش بیاید می‌تواند نیت روزه اش را به نیت روزه واجب برگرداند.

30. محتلم شدن قبل از طلوع فجر و روزه قضا:

فردی که قبل یا بعد از طلوع فجر محتلم شود و غسلش را قبل اذان ظهر انجام دهد و هیچ غذایی نخورده باشد، آیا می تواند نیت روزه قضا کند؟
پاسخ: چنانچه پیش از طلوع فجر محتلم شود، نمی تواند واگر بعد از طلوع فجر شده می تواند روزه قضا بگیرد.
 

31. روزه نگرفتن عمدی به مدت ۱۸ سال:

فردی که به مدت ۱۸سال روزه هایش را انجام نداده باشد، چه تکلیفی بر ذمه دارد؟
پاسخ: چنانچه از روی عمد روزه نگرفته باشد، هم قضا و هم کفاره عمدی و هم کفاره تاخیر بر ذمه اوست.


32. برگرداندن روزه غیر از روزه ماه رمضان:

شخصی که در غیر از ماه رمضان نیت روزه کرده باشد و از نیت خود منصرف شود اما هیچ مبطلی را انجام ندهد، آیا می تواند پیش از اذان ظهر نیت روزه قضا کند؟
پاسخ: بله می تواند.


33. مجبور کردن مرد برای جماع در حال روزه داری:

اگر مردی خانم خود را مجبور به نزدیکی کند و تکلیف خانم برای روزه اش چیست؟
پاسخ: قضای روزه ها بر او واجب است و علاوه بر آن مرد باید کفاره خودش و خانمش را بدهد.

34. برگشت از نیت روزه قضا:

چنانچه زمان کافی برای انجام روزه واجب مثل روزه قضا  داشته باشیم، آیا می توان روزه را قبل از اذان ظهر افطار کرد؟
پاسخ: چنانچه قبل از اذان ظهر باشد، منعی ندارد. 
 

35. نداشتن توانایی برای انجام روزه قضا:

فردی که توانایی انجام روزه قضا را ندارد، تکلیفش چیست؟
پاسخ: وظیفه اش این است که صبر کند تا توانایی انجام روزه قضا را پیدا کند و چنانچه هیچ وقت قدرت روزه گرفتن را نداشت وصیت کند تا برایش بعد از مرگش انجام دهند.

36. اجیر شدن کودک نابالغ برای روزه قضا:

آیا کودکی که بالغ نشده می تواند روزه قضای میت را انجام دهد؟ 
پاسخ: چنانچه ممیز باشد و اجازه از ولی داشته باشد و اینکه روزه را به طور درست بگیرد موردی ندارد.

37. روزه قضای پدر و مادر در ماه رجب و شعبان:

آیا می توان روزه قضا خودمان یا روزه پدر و مادر را در ماه شعبان یا  ماه رجب انجام داد و از ثواب این دو ماه بهره برد؟
پاسخ: بله چنانچه هر دو نیت را کند از ثواب هردو بهره می برد.

38.نیت روزه قضا احتیاطی پدر و مادر:

آیا می توان  به این نیت روزه گرفت که اگر پدر و مادر روزه قضا بر ذمه دارند روزه او به جای روزه قضا آنها باشد و اگر ندارند روزه مستحبی محسوب شود؟
پاسخ: بله می تواند این کار را بکند.  
 

39. انجام زودتر روزه قضا قبل از ماه رمضان:

زنی که تعداد روزهای عادت خود را می داند، آیا می تواند قبل از ماه رمضان روزه هایش را انجام دهد؟
پاسخ: هر زمانی که روزه انجام می داده، روزه سال پیش که قضا شده بود به حساب می آید، اما روزه سال آخرش بر ذمه او است که باید انجام دهد.

منابع:

1.ویکی شیعه
2. پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله بهجت قدس سره